Η Άποψή μας για την παράσταση "Δανειστές" του Στρίντμπεργκ σε σκηνοθεσία Γρηγόρη Χατζάκη

Εν όσω η σύζυγός του Τέκλα απουσιάζει, ο Άντολφ βρίσκει έναν φίλο-σύμβουλο, τον Γκούσταβ, στον οποίον εμπιστεύεται τα προβλήματά του. Κατά τη διάρκεια του έργου η ταυτότητα του μυστηριώδους Γκούσταβ αποκαλύπτεται και ο μέχρι πρότινος σοφός φίλος μεταμορφώνεται σε έναν εκδικητικό πρώην σύζυγο που ήρθε από το παρελθόν για να δυναμιτίσει το παρόν με απρόοπτα αποτελέσματα…

Πρόκειται για ένα νατουραλιστικό κείμενο που βουτά στα άδυτα των ερωτικών σχέσεων και αποδεικνύει την συγγραφική μεγαλοφυΐα του Στρίντμπεργκ. Ο Σουηδός συγγραφέας στήνει σε ένα πολύ απλό σκηνικό μια ανεπιτήδευτη ιστορία που φέρνει στην επιφάνεια ό,τι συνήθως κρύβεται επιμελώς κάτω από το τραπέζι. Πράγματα που συμβαίνουν μα δεν γίνονται εύκολα παραδεκτά, ο συγγραφέας τα προβάλλει δοκιμάζοντας τις αντοχές των θεατών φέρνοντάς τους κατά πρόσωπον με τον εαυτό και τις μύχιες σκέψεις τους.

Το έργο γράφτηκε το 1888, την ίδια χρονιά με την επίσης στριντμπεργκική «Διδα Τζούλια». Και στα δύο έργα γίνονται εμφανείς οι ταξικές διαφορές και η διαμάχη των δύο φύλων (εντονότερα στη «Τζούλια») καθώς και η κυριαρχία της δυαδικότητας (στους «Δανειστές» τονίζεται το «2» μέσω της εισβολής του τρίτου). Ο περιλάλητος υποκειμενισμός της δραματουργίας του Στρίντμπεργκ, όπως είχε επισημάνει ο Αllardyce Nicoll, γίνεται καθολικός και κατ’ επέκταση διαχρονικός• γιατί πηγάζει από την ανθρώπινη εμπειρία, την καθημερινή, την ανόθευτη.

Ο έρωτας, η τακτική ανθρώπινη επαφή, δημιουργούν δανειστές συναισθημάτων, συνηθειών, ακόμη και ικανοτήτων. Άλλοτε γυρνούν πίσω για να λάβουν την πληρωμή τους και άλλοτε διαγράφουν το χρέος αντισταθμίζοντάς το με τα αγαθά που έλαβαν οι ίδιοι από τους «οφειλέτες». Η ομορφιά των «Δανειστών» είναι οι κοφτεροί, σχεδόν τοξικοί διάλογοι, η ουσιαστική και βαθιά ψυχαναλυτική αλήθεια των ηρώων που δεν είναι μυθοπλαστικά δημιουργήματα, αλλά άνθρωποι βγαλμένοι από την/μια κυνική πραγματικότητα.

Ο Γρηγόρης Χατζάκης σκηνοθέτησε με πολλά κωμικά στοιχεία, έξυπνα και ανανεωτικά,  μια παράσταση που ξεκινά από μια οθόνη τηλεόρασης που βρίσκεται δεξιά στο προσκήνιο και καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης δείχνει εικόνες από τους Πόλους προσπαθώντας να εγκλιματίσει τον θεατή στην προκείμενη σκηνοθετική ανάγνωση, η οποία προκύπτει από το παρακάτω περιστατικό που αναγράφεται στο δελτίο τύπου:

«Το 1897, τρεις φιλόδοξοι εξερευνητές ξεκινάνε από τη Σουηδία για ένα ιστορικό ταξίδι με αερόστατο, με στόχο την κατάκτηση του Βόρειου Πόλου. Έπειτα από ένα ατύχημα, καταλήγουν σε μία έρημη χιονισμένη έκταση χιλιάδες μίλια μακριά από τον τελικό προορισμό τους, προσπαθώντας να επιβιώσουν κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες».

Η διασκευή της Μαρίας Σκαφτούρα και του Γρηγόρη Χατζάκη έπλασε ένα νέο παραστασιακό κείμενο επενδυμένο με σπιρτόζικους αυτοσχεδιασμούς. Προτείνεται ο παραλληλισμός της προσπάθειας επιβίωσης σε ένα παγωμένο περιβάλλον και της συναισθηματικής διασάλευσης των χαρακτήρων, πράγμα που λειτούργησε επικουρικά-επεξηγηματικά για το πώς διάβασε ο σκηνοθέτης τις σχέσεις που προκύπτουν από το ερωτικό τρίγωνο του έργου. Στην πραγματικότητα δεν υπήρχε σημείο τομής και θα μπορούσε να ειδωθεί σαν κάτι βεβιασμένα καινοφανές με μόνο πάτημα την ομοιότητα των καταστάσεων σε επίπεδο ιδεολογικό-πνευματικό-συναισθηματικό. Ωστόσο το σκηνικό αποτέλεσμα όχι μόνο δεν ενόχλησε, αλλά έδωσε και έναν τόνο «δροσιάς» στο σκηνοθετικό εγχείρημα.

Άλλωστε εξ αρχής δόθηκε το στίγμα. Δεν είναι σπαζοκεφαλιά, δεν είναι γρίφος. Είναι μια παράσταση και εδώ παίζουμε θέατρο. Παίζουμε. Θέατρο. Δεν χρειάζεται να υπεραναλύονται κάποια πράγματα. Δεν χρειάζεται να ψάχνουμε το πίσω κείμενο και το μπροστά και το δίπλα. Οι κωμικές στιγμές μπήκαν, ταίριαξαν, τέλος.

Η κεντρική ιδέα του παραπάνω συνδυασμού, εκφράστηκε σκηνογραφικά (Ζωή Αρβανίτη) και ενδυματολογικά (με άσπρες φόρμες σκι) με λιτό τρόπο ορίζοντας τον περιβάλλοντα χώρο.
Απολαυστικός ο Τάκης Σακελλαρίου στον ρόλο του Γκούσταβ, απέδωσε άρτια τις συναισθηματικές διακυμάνσεις του χαρακτήρα που υποδυόταν και απογείωσε την ερμηνεία του επενδύοντας στις χιουμοριστικές του στιγμές. Δύσκολη η δουλειά του Δημήτρη Ντάσκα που ανέλαβε τον ευαίσθητο και ευάλωτο Άντολφ, απεδείχθη όμως ικανός να ανταπεξέλθει. Η Μαρία Σκαφτούρα στον ρόλο της Τέκλα που είχε το πάνω χέρι στη σχέση με τον Άντολφ, έδωσε μια ερμηνεία δίχως εντάσεις και υπερβολές.

Πετυχημένη μουσική επένδυση (Βύρων Κατρίτσης) μα φωτισμοί ελαφρώς συγκεχυμένοι που, ναι μεν έδιναν συνολικά την αίσθηση το πάγου, στερούνταν όμως οξύτητας και ευθυβολίας, πράγματα που θα μπορούσαν να δώσουν ακόμη περισσότερους τονισμούς σε μια έξυπνη παράσταση σαν αυτή.

Περισσότερες πληροφορίες για την παράσταση στον παρακάτω σύνδεσμο: http://quintatheater.blogspot.com/2018/11/rabbithole_22.html#more

Γράφει η Κατερίνα Πεσταματζόγλου, 31/12/18